ΑΥΓΟΥΣΤΟΣ: Καλό μήνα!

 

παραδόσεις, έθιμα και παροιμίες για τον Αύγουστο

από την Ελληνική παράδοση και ζωή

Ο μήνας Αύγουστος χρωστάει το όνομά του στο Ρωμαίο αυτοκράτορα Οκταβιανό Αύγουστο. Όπως ο Οκταβιανός Αύγουστος διαδέχτηκε στην κεφαλή της ρωμαϊκής αυτοκρατορίας τον Ιούλιο  Καίσαρα έτσι και ο μήνας Αύγουστος διαδέχεται κάθε χρόνο τον μήνα Ιούλιο. Το 40 π.Χ. ο Οκταβιανός πρόσθεσε αυθαίρετα  μια επιπλέον ημέρα  στον Αύγουστο, την οποία απέσπασε από τον

Φεβρουάριο ώστε να μη στερεί σε διάρκεια από τον Ιούλιο (θέμα τιμής έναντι του Ιουλίου Καίσαρα). Έτσι  ο Αύγουστος έχει τώρα 31 και ο Φλεβάρης 28 ημέρες (Κουτσοφλέβαρος).

Ολόκληρος ο Αύγουστος είναι αφιερωμένος στην Παναγία με τις παρακλήσεις, τη νηστεία, τη Κοίμησή της, τα Μεθεόρτια, τα Εννιάμερα και με την κατάθεση της Αγίας Ζώνης στις 31 Αυγούστου, οπότε τελειώνει το εκκλησιαστικό έτος.

Αυτός είναι ο μήνας που τρέφει τους έντεκα, γιατί είναι η εποχή όπου όλα είναι σε αφθονία: σιτάρι, καλαμπόκι, η σταφίδα τα σύκα, τα καρύδια, τα φρούτα, τα λαχανικά, τα σταφύλια κλπ.

Εκ του λόγου αυτού ο Αύγουστος έχει τις λαϊκές ονομασίες: Συκολόγος, Πενταφάς (επειδή τρώνε πέντε φορές την ημέρα),Τραπεζοφόρος,  και Δριμάρης από τις «δρίμες» ή «δρίματα» όπως ονομάζονται οι πρώτες ημέρες του μήνα.

σημ.-κλικ: Ο ζωγράφος του αρχικού πίνακα είναι ο Chris Opperman, που μετά από ένα ατύχημα, έσπασε τον αυχένα του και έμεινε παράλυτος από το λαιμό και κάτω.

Παροιμίες για τον Αύγουστο:

Διακρίνουμε δύο μεγάλες κατηγορίες παροιμιών σχετικά με τον Αύγουστο σύμφωνα με τον Ν. Πολίτη: τις παροιμίες που λένε πόσο καλός είναι («Αύγουστε καλέ μου μήνα νάσουν  δυο φορές το χρόνο»), και τις άλλες που συνδέουν το μήνα αυτό με την αρχή του  χειμώνα («από Αύγουστο χειμώνα, κι από Μάρτη καλοκαίρι», ή «ο Αύγουστος επλάκωσε, η άκρα του χειμώνα»).

Βέβαια υπάρχει  και μια άλλη παροιμία αντίθετη η οποία  προκαλεί αντίφαση: «μήδ’ από Αύγουστο χειμώνα, μηδ’ από Μαρτιού καλοκαίρι». Αυτό αντίκειται στον πρώτο νόμο της αριστοτελικής λογικής (λογική της ουσίας αν Α =Α δεν μπορεί να είναι συγχρόνως και μη Α). Όμως στις σύγχρονες Φυσικές επιστήμες και τα Μαθηματικά έχουμε μια νέα λογική – αυτή της συνάρτησης. Άρα σε συνάρτηση με την αύξηση  ή την μείωση του ηλιακού φωτός η παροιμία «Από Αύγουστο χειμώνα κι από Μάρτη καλοκαίρι» είναι σωστή γιατί από τον Αύγουστο αρχίζει να μειώνεται το φως (πάμε για χειμώνα) και από τον Μάρτιο αυξάνεται το φως (πάμε για καλοκαίρι). Από την άλλη μεριά πάλι η παροιμία «Μηδ’ από Αύγουστο χειμώνα, μηδ’απο Μαρτιού καλοκαίρι» είναι  επίσης σωστή γιατί εδώ ορίζουμε το καλοκαίρι και τον χειμώνα σε συνάρτηση με το κρύο  και τη ζέστη. Να λοιπόν, που η λαϊκή σκέψη δεν είναι καθόλου παράλογη, όπως την χαρακτήριζαν παλιότερα  συγκρίνοντας την με την αριστοτελική λογική, απεναντίας με τα σημερινά δεδομένα είναι πολύ λογική.

Η αντίφαση δεν ενοχλεί την λαϊκή σκέψη, γιατί η αντίφαση βρίσκεται μέσα στην ίδια τη ζωή. Ο Αύγουστος μπορεί να είναι ο καλός μήνας (Τραπεζοφόρος) αλλά έχει και την ανάποδη του όψη. Ο Ν. Πολίτης μας λέει  ότι ο μήνας αυτός είναι ο κατεξοχήν νοσοφόρος (έξαρση πυρετών, δυσεντερίες, κλπ). Ο λαός  λέει πως  οι νοσηρές αυτές καταστάσεις  οφείλονται σε κακές επιδράσεις που τις ονομάζει με ένα λόγο «η κακιά ώρα». Σε πολλά μέρη λένε σαν κατάρα: «Να σε πάρει η ομπρός του Μάη και η πίσω του Αυγούστου», δηλαδή η  1^η του Μάη και η 31^ηΑυγούστου, που είναι μέρες αποφράδες (κακές-δοξασία του λαού).

Εικόνα: August Full Moon: Grain Moon or Sturgeon Moon (Native American), at ecotime.blogspot.com/

Η Αποτομή του Προδρόμου (29 Αυγούστου) και οι λαϊκές δοξασίες

Το κακό πολεμιέται με διάφορους μαγικούς τρόπους αλλά πάνω από όλα πολεμιέται με τη θεία χάρη η οποία σύμφωνα με το λαό δίνεται μέσω των αγίων. Έτσι ο άγιος Γιάννης ο επιλεγόμενος Αποκεφαλιστής ή Κουτσοκέφαλος πολεμάει τους πυρετούς του Αυγούστου. Πρόκειται για τον Αϊ Γιάννη τον Πρόδρομο του οποίου η αποτομή της κεφαλής  γιορτάζεται στις 29 Αυγούστου. H γνωστή ιστορία του αποκεφαλισμού του Προδρόμου στην Αγία Γραφή είναι πολύ εντυπωσιακή, ενέπνευσε τους καλλιτέχνες όλων των εποχών και κέντρισε επίσης τη λαϊκή φαντασία.

     Στην Κύπρο λ.χ. το πρωί της 29^ης Αυγούστου, σηκώνονται πολύ νωρίς, πριν από την ανατολή για να δουν ,λέει την κεφαλή του Προδρόμου να αναπηδά μέσα στο δίσκο του ηλίου. Είναι φανερό ότι η αιτία των πυρετών του Αυγούστου συνδέεται, κατά την λαϊκή δοξασία, με τον  αποκεφαλισμό του Προδρόμου.

Λέει ένας χωρικός από τη Λήμνο: Από τότε που αποκεφάλισαν τον αϊ Γιάννη, έπεσε θέρμη στο κόσμο, ταράχτηκε το κεφάλι του, έπεσε ταραχή και παροξυσμός. Κείνος που θερμαίνεται πάει στον αϊ Γιάννη λάδι, κερί, λιβάνι και θυμιάζει. Γι’αυτό και ο άγιος αποκαλείταιΘερμολόγος, Ριγολόγος, Παροξυσμός και Κρυαδίτης. Την ημέρα της γιορτής του τηρούν απόλυτη νηστεία, για να τον τιμήσουν. Γι’αυτό και ονομάζεται επίσης Νηστευτής ή Νηστικός.

Εκτός από τη νηστεία για να τιμήσουν τον άγιο προσέχουν και ορισμένες άλλες απαγορεύσεις που έχουν σχέση με τον αποκεφαλισμό του αγίου. Δεν τρώνε λ.χ μαύρο σύκο, σταφύλι μαύρο, καρπούζι και οτιδήποτε  άλλο είναι κόκκινο σαν το αίμα. Επίσης δεν πιάνουν μαχαίρι, το ψωμί το κόβουν με τα χέρια. Δεν τρώνε καρύδι, γιατί του Αϊ Γιάννη του έκοψαν το καρύδι όταν τον αποκεφάλισαν. Είναι φανερός εδώ ο τρόπος που σκέφτεται ο λαός. Πρόκειται για τη σκέψη που την ονομάζουμε αναλογική, αυτή δηλαδή που βασίζεται σε εξωτερικές ομοιότητες.

Οι πρώτες μέρες του Αυγούστου (ημερομήνια ή δρίμες)

Του Αυγούστου οι πρώτες ημέρες – όπως και  οι πρώτες του Μάρτη – είναι όπως τις λέει ο λαός, δρίμες ή δρίματα. Δηλαδή μέρες στις οποίες είναι συγκεντρωμένη μια δριμύτητα, μια οξύτητα, μια επίδραση κακή ανεξιχνίαστων δυνάμεων, η οποία εκδηλώνεται με διάφορους τρόπους. Λέει η παροιμία: «Τ’Αυγούστου οι δρίμες στα πανιά, και του Μαρτιού στα ξύλα.» Αυτό σημαίνει ότι αν κόψεις  ξύλα τις πρώτες μέρες του Μάρτη, οι δρίμες, οι κακές δυνάμεις που είναι εντοπισμένες σε αυτές τις μέρες, τα χαλνούν. Τα ξύλα σε λίγο καιρό σκουληκιάζουν και γίνονται σκόνη. Αν πάλι, στις δρίμες του Αυγούστου, δηλαδή στις πρώτες μέρες του μήνα αυτού, πλύνεις πανιά (εδώ πανιά σημαίνουν ρούχα) αυτά τρυπούν, σχίζονται, λιώνουν. Αν πρέπει οπωσδήποτε να κάνεις μπουγάδα, τότε πρέπει να βάλεις μέσα ένα καρφί, για να καρφώσεις τις δρίμες, οι οποίες προσωποποιούνται, κατά κάποιο τρόπο, σε νεράιδες.

Τις δρίμες του Αυγούστου, που διαρκούν κατά τόπους τρεις, οχτώ ή και δώδεκα μέρες, τις λένε και μερομήνια, γιατί από τον καιρό που κάνει την κάθε ημέρα μαντεύονται τον καιρό που θα κάνει τον κάθε μήνα του επόμενου χρόνου. Παρόμοια πρόγνωση του καιρού  εντοπίζεται και σε άλλες μέρες ή εποχές του έτους: την Πρωτοχρονιά, τα Θεοφάνεια, του προφήτη Ηλία, και το Δωδεκαήμερο των Χριστουγέννων. Οι δοξασίες αυτές, παρατηρεί ο Ν. Πολίτης, είναι λείψανα αρχαίων προγνωστικών του καιρού που έχουν σχέση με αστρολογικές παρατηρήσεις.

 

Πηγές:

α) οι 12 μήνες τα Λαογραφικά  (Αλκη Κυριακίδου-Νέστορος)

β) το αναγνωστικό της τελευταίας σελίδας (Χρήστου Μιχαηλίδη (εφ. Ελευθεροτυπία)

 

Τσιαμήτρος Γιάννης

Εκπ/κός  – χοροδιδάσκαλος

πηγή:zaliosparadosi.blogspot.gr/2012/07/blog-post_29.html

οι κινούμενες εικόνες από το Σπιτάκι της Μέλιας

 

Παροιμίες για τον Αύγουστο 

πηγή: el.wikiquote.org

 

• Από Αύγουστο χειμώνα κι από Μάρτη καλοκαίρι.
• Από Μάρτη καλοκαίρι κι από Αύγουστο χειμώνα.
• Από Μαρτιού πουκάμισο κι απ’ Αύγουστο σεντόνια
• Αύγουστε καλέ μου μήνα, να ‘σουν δυο φορές το χρόνο.
• Αύγουστε τραπεζοφόρε, να ‘σουν τρεις βολές το χρόνο.
• Αυγουστοκοδέσποινα‚ καλαντογυρεύτρα. [δηλ. Η σπάταλη νοικοκυρά τον Αύγουστο, τα Χριστούγεννα ζητιανεύει]
• Αύγουστος άβρεχτος, μούστος άμετρος.
• Δεκαπέντησεν ο Αύγουστος, πυρώσου και μην εντρέπεσαι.
• Επλάκωσεν ο Αύγουστος, η άκρια του χειμώνα.
• Ζήσε, Μάη μου, να φας τριφύλλι και τον Αύγουστο σταφύλι.
• Ήρθε ο Αύγουστος, πάρε την κάπα σου.
• Θεός να φυλάει τα λιόδεντρα απ’ το νερό τα Αυγούστου.
• Κάθε πράμα στον καιρό του κι ο κολιός τον Αύγουστο.
• Καλή λαβιά τον Αύγουστο και γέννα τον Γενάρη.
• Καλός ο ήλιος του Μαγιού, τ’ Αυγούστου το φεγγάρι.
• Μακάρι σαν τον Αύγουστο να ‘ταν οι μήνες όλοι.
• Να ‘σαι καλά τον Αύγουστο που ‘ναι παχιές οι μύγες.
• Να ‘σαι καλά τον Αύγουστο με δεκαοχτώ βελέντζες.
• Ο Αύγουστος και ο τρύγος δεν είναι κάθε μέρα.
• Ο Αύγουστος πουλά κρασί κι ο Μάης πουλά σιτάρι. [δηλ. από τον Αύγουστο μπορείς να καταλάβεις αν θα είναι καλή η παραγωγή κρασιού, όπως κι από το Μάη μπορείς να καταλάβεις αν θα παραχθεί πολύ σιτάρι]
• Ούτε ο Αύγουστος χειμώνας, ούτε ο Μάρτης καλοκαίρι.
• Τ’ Αυγούστου και του Γεναριού τα δυο χρυσά φεγγάρια.
• Τ’ Αυγούστου οι δρύμες στα πανιά και του Μαρτιού στα ξύλα.
• Τον Αύγουστο τον χαίρεται οπόχει να τρυγήσει.

Καλό μήνα και καλή Παναγιά!

οι διαχειριστές του Αntexoume…

 

μια ανάρτηση για τα παιδιά:

Αύγουστε, καλέ μου μήνα…