Απογραφή. Σήμερα πεθαίνουν τα χωριά των Γρεβενών, αύριο η πόλη…

Πριν από λίγο καιρό ανακοινώθηκαν και επίσημα τα αποτελέσματα της απογραφής πληθυσμού στην χώρα μας. Για τη Δυτική Μακεδονία τα αποτελέσματα είναι άκρως ανησυχητικά, αφού έχουμε μεγάλη μείωση του πληθυσμού κατά 10,1 ενώ στην Περιφερειακή ενότητα Γρεβενών έχουμε 16,1%. Αν τα αποτελέσματα εκ πρώτης άποψη τρομάζουν μία περαιτέρω ανάλυση των στοιχειών είναι ακόμη πιο ανησυχητική. Αρχικά να πούμε ότι

στη Π.Ε. Γρεβενών οι άνδρες είναι 2,4% περισσότεροι από τις γυναίκες, αντίθετα απ’ όλες τις άλλες Π.Ε. Αν λάβουμε υπ΄ όψιν ότι γνωρίζουμε όλοι πως στα χωριά μας είναι περισσότεροι οι ανύπανδροι άνδρες από τις γυναίκες, τότε καταλαβαίνουμε ότι βαίνουν μειούμενοι και οι γάμοι και κατ’ επέκτασιν και η απόκτηση παιδιών. Ένα άλλο στοιχείο είναι ότι σύμφωνα με τα αποτελέσματα της απογραφής στην Π.Ε. ή Νομό Γρεβενών αν προτιμάτε το 2011 ο πληθυσμός ήταν 32.308 άτομα εκ των οποίων 5.909 στο Δήμο Δεσκάτης και 26.399 στο Δήμο Γρεβενών. Το 2021 έχουμε πληθυσμό στην Π.Ε. Γρεβενών 26.576 εκ των οποίων 5.155 στο Δήμο Δεσκάτης και 21.421 στο Δήμο Γρεβενών. Άρα μείωση πληθυσμού κατά 754 άτομα στο Δήμο Δεσκάτης ήτοι 12,76% και κατά 4.978 ατόμων στο Δήμο Γρεβενών ήτοι 18,85 %.
Το δεύτερο ανησυχητικό στοιχείο είναι η μείωση του πληθυσμού κυρίως στα χωριά των Γρεβενών. Παραθέτω πίνακα με στοιχεία:
ΑΠΟΓΡΑΦΗ ΠΟΛΗ ΠΛΗΘΥΣΜΟΣ ΧΩΡΙΟ ΠΛΗΘΥΣΜΟΣ ΠΛΗΘΥΣΜΟΣ ΝΟΜΟΥ
1981 ΓΡΕΒΕΝΑ 7.433 ΤΑΞΙΑΡΧΗΣ 456 36.421
1991 ΓΡΕΒΕΝΑ 8.021 ΤΑΞΙΑΡΧΗΣ 656 51.339
2001 ΓΡΕΒΕΝΑ 11.788 ΤΑΞΙΑΡΧΗΣ 366 32.567
2011 ΓΡΕΒΕΝΑ 12.994 ΤΑΞΙΑΡΧΗΣ 280 32.308
2021 ΓΡΕΒΕΝΑ 12.293 ΤΑΞΙΑΡΧΗΣ 200 26.576

Στον παραπάνω πίνακα, που περιλαμβάνει στοιχεία από τις απόγραφές από το 1981 έως σήμερα, θα πρέπει να σημειώσουμε ότι κατά την απογραφή του 1991 τα στοιχεία δεν φαίνεται να είναι αντικειμενικά, αφού βλέπουμε μία αύξηση του πληθυσμού που δεν ανταποκρίνεται στην πραγματικότητα. Ακόμη όμως και αυτό το στοιχείο έχει τη σημασία του. Προτίμησα να αναλύσουμε τα στοιχεία συγκρίνοντας την πόλη των Γρεβενών και το χωριό μου, Ταξιάρχη Γρεβενών, αφού ζώντας όλα αυτά τα χρόνια στο χωριό μου έχω και προσωπική γνώση των στοιχείων. Βλέπουμε λοιπόν ότι –πάντα εξαιρώντας το 1991- στο χωριό μου έχουμε μία μείωση της τάξεως των 80 ατόμων κάθε δεκαετία. Να σημειώσουμε εδώ ότι μέχρι το 2011 ο Ταξιάρχης Γρεβενών είναι ένα χωριό με ανεπτυγμένη γεωργική παραγωγή καπνού (γύρω στις 70 άδειες καπνού) αλλά και άλλων γεωργικών προϊόντων λόγω του αρδευτικού έργου που έγινε καθώς και κτηνοτροφίας. Αντίθετα για την πόλη των Γρεβενών, παρόλο που το 1991 έχουμε «φουσκωμένα» στοιχεία στον Ταξιάρχη και στο σύνολο του Νομού, δεν βλέπουμε την τεράστια αυτή αύξηση στο άστυ. Τέλος μετά από μία έντονη αύξηση του πληθυσμού που συνέβη στην πόλη από το 1991 μέχρι το 2001 που ίσως οφείλεται και στον ερχομό Αλβανών –χρήζει περαιτέρω έρευνας – έκτοτε ο πληθυσμός κυμαίνεται στα ίδια περίπου επίπεδα. Με μία γρήγορη και πρόχειρη ματιά στα αποτελέσματα της απογραφής του 2021 βλέπουμε ότι στο Δήμο Γρεβενών δεν υπάρχει χωριό με πληθυσμό άνω των 400 κατοίκων (εξαιρείται το Φελλί λόγω φυλακής μάλλον) αυτά που έχουν πληθυσμό μεταξύ 300 και 400 κατοίκων μετριούνται στην παλάμη του ενός χεριού το ίδιο και αυτά με πληθυσμό μεταξύ 200 και 300 κατοίκων. Τα υπόλοιπα έχουν πληθυσμό κάτω των 200 κατοίκων. Για τα χωριά κάτω των 100 κατοίκων σταμάτησα να τα μετρώ μετά το 60ο …

Με τον κίνδυνο να εκτραπούμε σε συμπεράσματα που θα γενικεύσουν τα στοιχεία, προχωρώντας με επιφύλαξη και δηλώνοντας ότι τα παραπάνω στοιχεία είναι από τις επίσημες απογραφές αλλά τα συμπεράσματα είναι του γράφοντος θα καταλήξω σε κάποια συμπεράσματα. Αρχικά να δηλώσω ότι τα τελευταία χρόνια η αστικοποίηση του Δήμου μας είναι συνεχής και αποτελεί μονόδρομο για τα νέα ζευγάρια με παιδιά, αφού πέρα από τις δραστηριότητες των παιδιών στη πόλη στο χωριό δεν έχουν παρέα άλλα παιδάκια –βλέπουμε ότι 5 χωριά έχουν πληθυσμό άνω των 400 και άλλα τόσα περίπου άνω των 300 κατοίκων. Άλλα θέματα που εντείνουν το πρόβλημα είναι το κλείσιμο δομών – υπηρεσιών στα χωριά. Θα αναφερθώ μόνο στη Δ.Ε. Ηρακλεωτών που γνωρίζω πιο καλά. Κλείσιμο Γυμνασίου Κιβωτού ( με επιπτώσεις και στην συγκοινωνία των χωριών λόγω του μαθητικού λεωφορείου), κλείσιμο-συγχώνευση των δημοτικών σχολείων και των νηπιαγωγείων –στην Δ.Ε. Ηρακλεωτών ( 8 χωριά) λειτουργεί ένα Δημοτικό Σχολείο στην Κιβωτό- η κατάργηση του παιδικού σταθμού στην Κιβωτό, το κλείσιμο του Ταχυδρομείου στον Άγιο Γεώργιο, η μεταφορά των δημοτικών υπηρεσιών από τον Άγιο Γεώργιο στα Γρεβενά…

Συμπέρασμα 1ο :η μείωση πληθυσμού στο Δήμο Γρεβενών είναι της τάξης του 18,85 %.
Συμπέρασμα 2ο : στα χωριά ο πληθυσμός μειώνεται συνεχώς και θα μειωθεί και άλλο, αφού πλέον έχουν μείνει κυρίως μεγάλης ηλικίας άτομα, ενώ στην πόλη των Γρεβενών φαίνεται ότι έχει σταθεροποιηθεί εδώ και 2 τουλάχιστον δεκαετίες –ελαφρά πτώση το 2021 – αλλά θα γίνει πιο έντονη τα επόμενα χρόνια, αφού τα χωριά πλέον δεν μπορούν να αιμοδοτήσουν το άστυ.
Συμπέρασμα 3ο : τα τελευταία χρόνια είναι συνεχής η απαξίωση των χωριών στο Δήμο Γρεβενών – οι μόνες ενεργές δομές που έμειναν να μεταφερθούν στα Γρεβενά –πέρα από καναδυό δημοτικά σχολεία-είναι οι εκκλησίες και τα νεκροταφεία…
Συμπέρασμα 4ο : την ώρα που γράφονται αυτές οι γραμμές έχουν πεθάνει ήδη αρκετά άτομα, οπότε μετρώντας τους χωριανούς μου τους βγάζω αρκετά κάτω από διακόσιους.
Συμπέρασμα 5ο : το κακό είναι ότι δεν διαφαίνεται αντιστροφή κλίματος.
Συμπέρασμα 6ο : η έντονη αστικοποίηση της πόλης των Γρεβενών το μόνο που έχει προκαλέσει είναι ραγδαία πτώση της ποιότητας ζωής των κατοίκων της.

Πρόταση: Η πολιτεία οφείλει να παραδεχτεί ότι όλες οι περιοχές δεν είναι ίδιες και γι αυτό δεν χρήζουν της ίδιας αντιμετώπισης. Μετά τον Καποδίστρια, που προχώρησε στην δημιουργία μικρών Δήμων σε όλη την επικράτεια, υπάρχει θεωρώ η τεχνογνωσία για να υπερβούμε τα προβλήματα που δημιουργήθηκαν τότε. Είναι γνωστό ότι οι μικροί Καποδιστριακοί Δήμοι αδυνατούσαν να αντλήσουν κονδύλια λόγω έλλειψης οικονομικής υπηρεσίας ή γραφείου προγραμματισμού π.χ. Όμως μπορούσαν να προσφέρουν πιο εύκολα υπηρεσίες στους πολίτες που άπτονταν της καθημερινότητας τους. Να σημειώσουμε ότι υπάρχει και ο Β’ βαθμός τοπικής αυτοδιοίκησης με τις Περιφέρειες. Εδώ θα πρέπει να βρεθεί κατά την άποψη μου η χρυσή τομή. Θα πρέπει να ξανασχεδιαστούν οι αρμοδιότητες του Δήμου και της Περιφέρειας ώστε να μη επικαλύπτει ο ένας φορέας τις αρμοδιότητες του άλλου και επίσης η περιφέρεια σαν πιο μεγάλος φορέας να σχεδιάζει, καταθέτει προγράμματα και ο μικρός Δήμος να τα υλοποιεί π.χ. σχεδιασμός για άντληση πόρων από προγράμματα οδοποιίας στην περιφερειακή ενότητα, εκτέλεση από το Δήμο. Να ξαναγίνουν κάποιο μικροί δήμοι –ο Δήμος Γρεβενών είναι ένας από του μεγαλύτερους χωροταξικά στην Ελλάδα. Να δοθούν αρμοδιότητες και πόροι στους Προέδρους των τοπικών κοινοτήτων. Να συνειδητοποιήσει η τοπική κοινωνία ότι δεν χωρούν πλέον μικροτοπικισμοί. Η αποκέντρωση δεν θα έρθει εν μία νυκτί αλλά ο τόπος μας βρίσκεται ένα βήμα πριν την ερημοποίηση.

Κλωνάρας Θεόδωρος