Οι γεωπόνοι σηκώνουν τα χέρια ψηλά: Η μυστηριώδης ασθένεια που εξαφανίζει κατά χιλιάδες τα πλατάνια από την Ελλάδα

 

Ένας μύκητας καταστρέφει τα πάντα

Μια τεράστια οικολογική καταστροφή που λίγοι γνωρίζουν συντελείται τα τελευταία χρόνια στην Ελλάδα, αφανίζοντας κατά χιλιάδες τα πλατάνια. Ένα είδος δέντρου απόλυτα συνυφασμένου με την χώρα μας, που όμως κινδυνεύει να εξαφανιστεί αφού, όπως έχει συμβεί με τόσα άλλα πράγματα σε αυτόν τον τόπο, οι πρώτα «καμπανάκια» και οι φωνές των επιστημόνων πριν 20 χρόνια δεν εισακούστηκαν.

Ήταν το 2003 όταν ο δόκτωρ Παναγιώτης Τσόπελας, τέως (σήμερα) διευθυντής του Εργαστηρίου Δασικής Παθολογίας του Ινστιτούτου Μεσογειακών Δασικών Οικοσυστημάτων και η ομάδα του εντόπισαν στη Μεσσηνία το πρόβλημα. Για την ακρίβεια, διαπίστωσαν μια ασθένεια που χτύπαγε τα πλατάνια της περιοχής και μετά από μελέτη ανακάλυψαν πως επρόκειτο για ένα μύκητα που προσβάλει τα συγκεκριμένα δέντρα.

Καθώς οι μελέτες προχωρούσαν, οι ειδικοί αντιλαμβάνονταν την έκταση μιας πιθανής καταστροφής. Και αυτό διότι ο μύκητας C. platani, όπως ονομάζεται, αποδείχθηκε ανίκητος… Άπαξ και εισχωρήσει στα πλατάνια οδηγεί στην πλήρη νέκρωσή τους, σε μια διαδικασία χωρίς επιστροφή, αφού θεραπεία δεν υφίσταται.

Τότε ο δρ Τσόπελας έκρουσε τον κώδωνα του κινδύνου ενημερώνοντας τις Αρχές, όμως οι φωνές του αντιμετωπίστηκαν με χαλαρότητα. Παρά τις προειδοποιήσεις ότι εκατομμύρια δέντρα, ακόμη και αιωνόβια ή μέλη εμβληματικών πλατανόδασων κινδυνεύουν με πλήρη αφανισμό, τα απαραίτητα μέτρα για επιπλέον μελέτη ή για λήψη μέτρων αντιμετώπισης ουδέποτε λήφθησαν. Πιθανότατα σε κάποια άλλη χώρα θα εγκρίνονταν σχετικά κονδύλια, ακόμη και από την Ευρωπαϊκή Ένωση, και θα είχε εκπονηθεί κάποιο συγκεκριμένο σχέδιο δράσης. Στην Ελλάδα, όμως, όχι. Αυτό δεν συνέβη ποτέ.

Και μοιραία η ασθένεια του μεταχρωματικού έλκους του πλατάνου, όπως λέγεται αυτή που προκαλείται από τον μύκητα C. Platani και προσβάλλει τις ρίζες, τον κορμό και τα κλαδιά τους και τελικά νεκρώνει τα δέντρα, συνέχισε να μεταδίδεται και να θερίζει…

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΠΙΣΗΣ

Οι γεωπόνοι σηκώνουν τα χέρια ψηλά: Η μυστηριώδης ασθένεια που εξαφανίζει κατά χιλιάδες τα πλατάνια από την Ελλάδα

Σύμφωνα με το Ινστιτούτο Μεσογειακών Δασικών Οικοσυστημάτων, ένα ελληνικό ίδρυμα που έχει ταχθεί στην προσπάθεια αναχαίτισης του μεταχρωματικού έλκους του πλατάνου, η ασθένεια έχει δημιουργήσει εκτεταμένες καταστροφές και τα τελευταία χρόνια έχει προσβάλει περιοχές της Πελοποννήσου, της Ηπείρου, της Στερεάς Ελλάδας και της Θεσσαλίας, αλλοιώνοντας πλήρως το οικοσύστημα και οδηγώντας σε αφανισμό ακόμη και αιωνόβιων πλατάνων που έχουν χαρακτηριστικά φυσικού μνημείου.

Η κατάσταση είναι δραματική στον Σπερχειό στη Στερεά Ελλάδα ή στο περίφημο πλατανόδασος της κοιλάδας των Τεμπών, ενώ πολύ άσχημα είναι τα νέα και για άλλα εμβληματικά δάση στην Εύβοια και την Ήπειρο, ειδικά σε παραποτάμια σημεία στον Αχέροντα, στον Άραχθο, στον Καλαμά και στον Λούρο. Για την ώρα έχουν γλιτώσει τα  πλατάνια των νησιών, όπου δεν έχει περάσει ακόμη η ασθένεια, το Πήλιο και ορισμένα σημεία στην Μακεδονία και στην Θράκη.

Τι πρέπει να συμβεί όμως για να αναχαιτιστεί αυτή η λαίλαπα και να μπει ένα τέλος σε αυτήν την αδιανόητη οικολογική καταστροφή;

Σύμφωνα με τους επιστήμονες η βασική αιτία εξάπλωσης είναι η ανθρώπινη δραστηριότητα. Αυτή μπορεί να αφορά εκσκαφές για διάφορους λόγους (για παράδειγμα για να ανοιχτεί ένας δρόμος ή για να καθαριστεί η κοίτη ενός ποταμού), κλαδέματα των δέντρων και γενικότερα οποιαδήποτε επαφή μηχανήματος ή εργαλείου που στη συνέχεια θα χρησιμοποιηθεί σε κάποιο υγιές δέντρο.

Και ο μόνος τρόπος αποτροπής της εξάπλωσης της μόλυνσης είναι η δημιουργία συνθηκών καραντίνας. Αυτό προϋποθέτει φυσικά την απομάκρυνση των δέντρων που έχουν προσβληθεί αλλά και πολλών ακόμη που δεν έχουν εμφανίσει συμπτώματα της ασθένειας ώστε να υπάρξει μια «νεκρή» ζώνη, όπως δηλαδή θα συνέβαινε και με αντίστοιχα αντιπυρικά μέτρα.

Όπως γίνεται εύκολα αντιληπτό, δεν μιλάμε για κάτι απλό. Η διαδικασία προϋποθέτει εργατοώρες μελετών, εκπόνηση συγκεκριμένων σχεδίων και πολλή πρακτική εργασία, καθώς και συντονισμένες ενέργειες ενός μηχανισμού υπό την εποπτεία των ειδικών.

Πλέον κινούμαστε στο πλαίσιο της νέας κοινής υπουργικής απόφασης του 2023 για τον περιορισμό και την εξάλειψη του ς μύκητα που προκαλεί την ασθένεια του μεταχρωματικού έλκους του πλατάνου η οποία αντικατέστησε εκείνη του 2004 που αποδείχθηκε εντελώς αναποτελεσματική. Με το νέο πλαίσιο, οι Δασικές Υπηρεσίες είναι εκείνες που έχουν τον απόλυτο έλεγχο, εκπονούν σχέδια δράσης και δίνουν κάθε σχετική άδεια, ενώ οποιοδήποτε μηχάνημα χρησιμοποιείται σε οποιοδήποτε έργο πρέπει να έχει πιστοποιητικό απολύμανσης, ούτως ώστε να αποφευχθεί ο κίνδυνος διασποράς της ασθένειας.

Μακάρι αυτά τα μέτρα, σε συνδυασμό με το πάθος ορισμένων ανθρώπων να σωθεί το εμβληματικό πλατάνι, να αποδειχθούν αρκετά….