Στις 25 Νοεμβρίου του 1960 τρεις αδερφές, που είχαν γίνει σύμβολο του αντιδικτατορικού αγώνα στη Δομινικανή Δημοκρατία,
πλήρωσαν με φριχτό τρόπο τον ηγετικό ρόλο τους στην αντιστασιακή δράση κατά του δικτάτορα Ραφαέλ Τρουχίγιο.Στη διάρκεια του επισκεπτηρίου στις φυλακές όπου ήταν κλεισμένοι οι άντρες τους, η Πατρία, η Μαρία και η Αντωνία Μιραμπάλ συνελήφθησαν και οδηγήθηκαν σε ένα χωράφι, όπου βασανίστηκαν, ξυλοκοπήθηκαν και στραγγαλίστηκαν μέχρι θανάτου.
Το 1981 η 25η Νοεμβρίου καθιερώθηκε ως Διεθνής Ημέρα για την Εξάλειψη της Βίας κατά των Γυναικών, σε ανάμνηση της δολοφονίας των αδελφών Μιραμπάλ. Περίπου μια δεκαετία πριν είχε ξεκινήσει διεθνώς μία έντονη αμφισβήτηση σχετικά με το θέμα της ενδοοικογενειακής βίας, που είχε ως αποτέλεσμα την αναθεώρηση του νομοθετικού πλαισίου. Χωρίς όμως ανάλογη μεταβολή της κουλτούρας και ευαισθητοποίηση της κοινής γνώμης.
Αν και από τότε έχουν γίνει τεράστια βήματα για την αντιμετώπιση του φαινομένου σε ψυχολογικό και νομικό επίπεδο, οι συμπεριφορές παραμένουν ίδιες. Πίσω από κλειστές πόρτες και παράθυρα εκτυλίσσονται καθημερινά ιστορίες απελπισίας και πόνου. Ακόμα και εν έτει 2020, εκατομμύρια σπίτια σε όλο τον κόσμο λειτουργούν ως μικρές «φυλακές κακοποίησης», με απόλυτα διακριτούς τους ρόλους των θυμάτων και των θυτών. Είναι ανώφελη η όποια προσπάθεια εξωραϊσμού των εννοιών. Ή καλύτερα, δεν υπάρχει άλλο κοινωνικό φαινόμενο που να είναι τόσο απαραίτητη η σχολαστική αποτύπωση της ωμής πραγματικότητας. Η γυναίκα που κακοποιείται είναι θύμα και ο δράστης διαπράττει έγκλημα. Ένα έγκλημα που στη συντριπτική πλειονότητα των περιπτώσεων παραμένει στο σκοτάδι. Και μόνο αν αναδειχθεί στην πραγματική διάσταση του θα αυξηθούν οι πιθανότητες να απεκδυθεί το χαρακτήρα της μάστιγας.
Τεράστια η αύξηση εξαιτίας των lockdown
Τα στοιχεία είναι συγκλονιστικά: με βάση έρευνα της Παγκόσμιας Τράπεζας, οι γυναίκες 15-44 ετών κινδυνεύουν περισσότερο από βιασμό ή ενδοοικογενειακή βία παρά από καρκίνο, τροχαία ατυχήματα, πόλεμο ή ελονοσία! Μία στις τρεις γυναίκες κάποια στιγμή στη ζωή της θα ξυλοκοπηθεί, θα βιασθεί ή με κάποιο άλλο τρόπο θα κακοποιηθεί από το σύντροφό της. Σχεδόν το 1/4 όλων των επειγόντων περιστατικών στα νοσοκομεία των ΗΠΑ αφορά κακοποιημένες γυναίκες. Στην Ευρωπαϊκή Ένωση, μία στις πέντε γυναίκες έχει πέσει θύμα βιασμού από την ηλικία των 15! Ως την ίδια ηλικία ένα ποσοστό 12% έχει υποστεί κάποιο περιστατικό ή μορφή σεξουαλικής βίας από κάποιον ενήλικο, που αντιστοιχεί σε περίπου 21 εκατομμύρια γυναίκες.
Ακούγεται επίσης εξωφρενικό ότι το 90% των θυμάτων βίας γνωρίζει από πριν τον θύτη τους, αλλά με μια δεύτερη ανάγνωση μοιάζει απολύτως λογικό, από τη στιγμή που στη συντριπτική πλειονότητα των περιπτώσεων μιλάμε για τον σύζυγο ή τον ερωτικό σύντροφο.
Η αλήθεια είναι ότι αυτό το «εν έτει 2020» που προαναφέρθηκε, περισσότερο σε οξύμωρο σχήμα παραπέμπει. Στην πραγματικότητα τα πράγματα ήταν πολύ χειρότερα τη χρονιά που διανύουμε. Παγκοσμίως τα κρούσματα ενδοικογενειακής βίας εκτοξεύτηκαν λόγω της πανδημίας και των lockdown που επέφερε αυτή. Στις μικρές αυτές «φυλακές» ο κλοιός στένεψε, έγινε πιο ασφυκτικός, καθώς οι συνθήκες καραντίνας ανάγκασαν το θύμα να περνάει περισσότερες ώρες μαζί με το θύτη.
Όλες οι διεθνείς οργανώσεις επεσήμαναν την έκρηξη του φαινομένου κατά τη διάρκεια του πρώτου lockdown. Στην Ελλάδα η αύξηση στις καταγγελίες για κακοποίηση γυναικών το 2020 εκτινάχθηκε κατά 230%! Τον τελευταίο χρόνο περίπου 4.870 γυναίκες σε όλη την Ελλάδα βρήκαν το κουράγιο να καταγγείλουν πως έπεσαν θύματα βίας, μέσα στο ίδιο τους το σπίτι. Φυσικά το νούμερο απέχει πολύ από την πραγματικότητα, καθώς οι γυναίκες που δεν τολμούν να μιλήσουν παραμένουν πολύ περισσότερες από εκείνες που το κάνουν.
Η άνοδος αυτή θα ήταν «καλοδεχούμενη» από τους αρμόδιους φορείς αν υποδήλωνε αύξηση της τάσης των γυναικών να σπάσουν τη σιωπή τους. Εδώ όμως έχουμε να κάνουμε ξεκάθαρα με κλιμάκωση επίδειξης της ανδρικής… ανωτερότητας σε καταστάσεις lockdown.
Ένεκα της ημέρας, η Γενική Γραμματεία Οικογενειακής Πολιτικής & Ισότητας των Φύλων επιμελήθηκε ένα εξαιρετικό διαφημιστικό σποτ, με την αφιλοκερδή συμμετοχή της Μαρίας Ναυπλιώτου, της Ζέτας Δούκα, της Μαρκέλλας Γιαννάτου και του Βασίλη Μπισμπίκη.
Η ενθάρρυνση των γυναικών – θυμάτων ενδοοικογενειακής και έμφυλης βίας να μιλήσουν είναι κομβικής σημασίας. Η αποτελεσματικότητα των αρμόδιων φορέων στο επίπεδο της παρότρυνσης είναι η πεμπτουσία της καταπολέμησης της Νο1 μορφής σύγχρονης βαρβαρότητας των κοινωνιών.
H «Γραμμή Ελπίδας» της Κρήτης
Το Menhsouse επικοινώνησε με έναν από αυτούς τους φορείς, τον Σύνδεσμο Μελών Γυναικείων Σωματείων Ηρακλείου & Ν. Ηρακλείου.
Έναν από τους παλαιότερους που δραστηριοποιούνται στο ζήτημα της βίας
κατά των γυναικών, με 21χρονη πια εμπειρία στην επικοινωνία με
κακοποιημένες γυναίκες και τη διαχείριση αντίστοιχων καταστάσεων. Ο «ξενώνας κακοποιημένης γυναίκας και παιδιού» λειτουργεί στο Ηράκλειο της Κρήτης από το 2002,
ως η πρώτη οργανωμένη δομή προστασίας της γυναίκας και των παιδιών της
που έχουν υπάρξει θύματα κακοποίησης. Η ανοιχτή γραμμή («γραμμή
ελπίδας») 8011116000 ξεκίνησε να λειτουργεί νωρίτερα από το 15900, που
είναι η Τηλεφωνική Γραμμή Υποστήριξης SOS της Γ.Γ.Ο.Π.Ι.Φ.
Στη «γραμμή ελπίδας» μπορούν να βρουν διέξοδο στο πρόβλημα τους όλες οι γυναίκες της Κρήτης και των γύρω νησιών. Στα χρόνια λειτουργίας του ξενώνα έχουν φιλοξενηθεί περισσότερες από 200 (ο συνήθης χρόνος διαμονής τους είναι οι έξι μήνες), ενώ χιλιάδες είναι εκείνες που έλαβαν συμβουλευτική και ψυχολογική υποστήριξη από τις ψυχολόγους, κοινωνιολόγους και κοινωνικούς λειτουργούς της μη κερδοσκοπικής οργάνωσης.
Μόνο στο διάστημα των 11 μηνών του 2020, 17 γυναίκες παραπέμφθηκαν στο νοσοκομείο λόγω σωματικής κακοποίησης και άλλες 11 σε ψυχίατρο. Από το σύνολο των 224 περιπτώσεων, 143 παραπέμφθηκαν σε δικηγόρο και 97 απευθείας στην αστυνομία. Τα στοιχεία καταδεικνύουν πόσο σημαντικό είναι το έργο τέτοιου είδους οργανισμών. Πέραν της κατάλληλης υποστήριξης των θυμάτων, επιλαμβάνονται – συναρτήσει συνθηκών και βαρύτητας των περιστατικών – και της λογοδοσίας των θυτών στη δικαιοσύνη.
Επικοινωνήσαμε με την πρόεδρο του οργανισμού, την κυρία Μαίρη Παχιαδάκη, προκειμένου να πάρουμε μια καλή ιδέα για τη δράση του και τους τρόπους με τους οποίους προσπαθεί να καταπολεμήσει το φαινόμενο.
«Στόχος η ομαλή επάνοδος και όχι η φυγή από το σπίτι»
Η κ. Παχιαδάκη είναι εκ των ιδρυτικών μελών του φορέα και μας εκμυστηρεύτηκε ότι στα τέλη της δεκαετίας του ’90 οι συνθήκες για ένα τέτοιο εγχείρημα ήταν πολύ δύσκολες, ειδικά σε μια περιοχή έντονων πατριαρχικών στερεότυπων, όπως η Κρήτη. «Η κοινωνία κατακλυζόταν από taboo και η παρουσία μας σε αυτήν δεν ήταν σε πολλούς καθόλου ευχάριστη. Δεχόμασταν ακόμα και απειλές, καθώς σε ορισμένους δεν άρεσε καθόλου που κάποιοι άλλοι ασχολούνταν με τα του οίκου τους. Ειδικά σε εκείνους που συνειδητοποιούσαν ότι η γυναίκα τους μπορούσε να τους εγκαταλείψει και να βρει καταφύγιο στον ξενώνα μας».
Σε ότι αφορά τους στόχους του οργανισμού, η κα. Παχιαδάκη ανέδειξε ότι το να φύγει το θύμα από το σπίτι του είναι απλώς το μέσο για να επιτευχθούν και όχι η βασική επιδίωξη. «Ο στόχος μας δεν είναι η εγκατάλειψη του συζύγου, αλλά να βοηθήσουμε τη γυναίκα να ανακάμψει ψυχολογικά, να σταθεί γερά στα πόδια της και να ανακτήσει την αυτοπεποίθηση της. Παρέχουμε φιλοξενία και διατροφή για εκείνη και τα παιδιά της, ενώ στη δράση μας εντάσσεται και η προσπάθεια για ανεύρεση εργασίας. Πάνω απ’ όλα όμως παρέχουμε ψυχολογική υποστήριξη, ώστε η γυναίκα να αναπτύξει τρόπους για τη διαχείριση του προβλήματος και να αυξηθούν οι πιθανότητες για μια ειρηνική συμβίωση με τον σύζυγό της. Φυσικά υπάρχουν και καταστάσεις που είναι “ανίατες”. Παλαιότερα δεν υπήρχε τίποτα, πλέον υπάρχουν τα νομικά εργαλεία για να τις διαχειριστούμε και αυτές».
Οι εμπεδωμένες σεξιστικές αντιλήψεις και στερεοτυπικές αναπαραστάσεις για τους ρόλους των φύλων είναι οι βασικές αιτίες της ενδοοικογενειακής βίας. Οι άνδρες στους οποίους έχει εμποτιστεί ως αξίωμα ο όρος του «ασθενούς φύλου» συνθέτουν την πηγή του κακού, θεωρώντας αναφαίρετο δικαίωμά τους τη χειριστική συμπεριφορά κατά των συζύγων – συντρόφων τους.
Πολύ συχνά οι γυναίκες που έχουν κακοποιηθεί αναφέρουν πως νιώθουν εγκλωβισμένες σε ένα κλοιό που σφίγγει, σε ένα φαύλο κύκλο από τον οποίο δεν μπορούν να ξεφύγουν. Αυτή η αίσθηση δημιουργείται όταν το θύμα βρίσκεται αντιμέτωπο με τον αποκαλούμενο «κύκλο της βίας».
Καμπάνια υποκίνησης αποκαλύψεων
«Ο φαλλοκρατισμός είναι η βασική αιτία του προβλήματος», μας λέει η κα. Παχιαδάκη. «Τα χαρακτηριστικά του άνδρα που κακοποιεί έχουν να κάνουν πρωτίστως με τις καταβολές και τα βιώματά του. Αν ο πατέρας του κακοποιούσε τη μητέρα του, είναι εξαιρετικά πιθανό να επιδοθεί ο ίδιος ως σύζυγος σε ανάλογες συμπεριφορές. Σε κάποιες περιοχές της Ελλάδας το πρόβλημα είναι πιο έντονο, λόγω των παγιωμένων – “εθιμοτυπικά” – στρεβλών αντιλήψεων. Το μεγάλο στοίχημα για μας είναι να υποκινήσουμε όσο το δυνατόν περισσότερες γυναίκες να μιλήσουν. Η συγκεκριμένη μορφή βίας είναι αυτή που περισσότερο από οποιαδήποτε άλλη μπαίνει κάτω από το χαλάκι. Το μότο του φορέα μας είναι ότι σε αυτές τις καταστάσεις “η σιωπή δεν είναι χρυσός”».
Η πίεση από τον περίγυρο – πολύ συχνά από τους ίδιους τους γονείς – να μη διαλύσουν την οικογένεια τους, η αίσθηση ότι δεν υπάρχουν άτομα για να στηριχθούν, τόσο συναισθηματικά όσο και υλικά, ο στιγματισμός και η κοινωνική απομόνωση είναι από τους βασικούς παράγοντες που εμποδίζουν τα θύματα να μιλήσουν, επιλέγοντας να υπομείνουν αυτό το φαύλο κύκλο σωματικής και ψυχολογικής βίας. Η πρόοδος σε ότι αφορά την καταγγελία είναι τα τελευταία χρόνια ορατή, όχι όμως και στο επιθυμητό επίπεδο, όπως μας εξηγεί η κα. Παχιαδάκη.
«Οι γυναίκες σήμερα είναι πιο τολμηρές, σηκώνουν πιο εύκολα το τηλέφωνο, προσπαθούν να διαχειριστούν το φόβο τους. Ωστόσο το επίπεδο απέχει ακόμα απ’ το να χαρακτηριστεί ικανοποιητικό. Θα έλεγα ότι από το… 0% την περίοδο που ξεκινήσαμε έχουμε φτάσει κοντά στο 40%. Στη διάρκεια του πρώτου lockdown αναγκαστήκαμε να βάλουμε άλλες δύο γραμμές υποστήριξης – δείγμα του πόσο αυξημένα ήταν τα κρούσματα. Οργανώσαμε μια καμπάνια ενημέρωσης και παρότρυνσης των γυναικών να σπάσουν τη σιωπή τους. Σε όλα τα φαρμακεία του Ηρακλείου αναρτήθηκαν αφίσες και χορηγήσαμε φυλλάδια με ένα εγχειρίδιο 10 συμβουλών για τις γυναίκες που βιώνουν τέτοιες καταστάσεις. Κάθε γυναίκα που ψώνιζε από το φαρμακείο έφευγε και με ένα τέτοιο φυλλάδιο στην τσάντα της. Θέλουμε κάθε γυναίκα να γνωρίζει ότι είμαστε στη διάθεση της 24 ώρες το 24ωρο. Πρέπει να παγιωθεί η αντίληψη στην κοινωνία ότι η κακοποίηση της γυναίκας δεν είναι επουδενί αποδεκτή. Και πέρα από τις καμπάνιες ενημέρωσης, ένας από τους τρόπους για να συμβεί αυτό είναι η αποκάλυψη από τα θύματα των κρουσμάτων ενδοοικογενειακής βίας.
Περιβάλλον δυστυχίας σε κατάσταση lose-lose
Η ορολογία «ΜΚΟ» είναι για συγκεκριμένους λόγους αρκετά παρεξηγημένη στην Ελλάδα. Είναι σημαντικό όμως να θυμόμαστε ότι όλα τα δάχτυλα της παλάμης δεν είναι ίδια και να διαχωρίζουμε τις προσπάθειες που αξίζει να στηριχθούν. Σε αρκετές περιπτώσεις τα ευρωπαϊκά κονδύλια δεν εξασφαλίζουν το εύρος του σχεδιασμού και την ανάληψη νέων δράσεων. Ακόμα και η – σε στοιχειώδεις όρους – συνεισφορά μας θα μπορούσε να αποβεί πολύτιμη.
Είναι επίσης σημαντικό να συνειδητοποιήσουν οι άνδρες – νταήδες ότι με αυτές τις ακραίες, ποινικά διωκόμενες συμπεριφορές (η ενδοοικογενειακή βία αποτελεί αυτεπάγγελτο ποινικό αδίκημα, που τιμωρείται με αυστηρότατες ποινές), η κατάσταση που βιώνουν και οι ίδιοι στο τέλος της μέρας δεν είναι «win-lose». Το μόνο που καταφέρνουν είναι να δημιουργούν ένα περιβάλλον δυστυχίας μέσα στο ίδιο τους το σπίτι, ζημιώνοντας φυσικά τόσο τον εαυτό τους, όσο και τα παιδιά τους.
Θα μπορούσε να αποτελεί μια διδαχή ότι έξι μήνες μετά τη δολοφονία των αδελφών Μιραμπάλ το κύμα οργής για το δικτατορικό καθεστώς στην Δομινικανή Δημοκρατία είχε ξεχειλίσει, με συνέπεια τη δολοφονία και του ίδιου του δικτάτορα Ράφαελ Τρουχίγιο.
Για όλους αυτούς η καμπάνα δεν χτυπάει ασφαλώς με όρους σωματικής δολοφονίας, αλλά (σχεδόν εξασφαλισμένα) «ψυχικής» τέτοιας.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου