Ζήσης ΤΣΙΟΤΙΚΑΣ : Μία αυθεντία του κλαρίνου.

 

Γράφει ο Αλέξανδρος ΤΖΙΟΛΑΣ

Είναι τώρα 15 χρόνια που έχει φύγει από κοντά μας ένας εξαιρετικός κλαρινίστας της δημοτικής μουσικής ο Ζήσης Τσιοτίκας. Ήταν 2 Μαΐου 2006 όταν άφησε την τελευταία του πνοή μετά από μία πολύχρονη προσφορά και διαδρομή στη δημοτική παράδοση της

περιοχής. Ο ίδιος μου διηγούνταν πριν λίγα χρόνια:

«- Εγώ παντρεύτηκα μικρός στα 19.

Είχα πάει και στη Γερμανία στα ορυχεία…

Στην αρχή μέναμε κι εμείς στο Σουλιό.

Εκεί είναι το πατρικό μου.

Που ήταν το ορφανοτροφείο; Εκεί!

Με τον Τσιανάκα τον Χρήστο, τον Τσιακμάκα,

εκεί μένατε κι εσείς, τον γνώριζα από τότε τον μπαμπά σου. ….

Από τους Τσιοτικαίους εγώ ξεκίνησα κλαρίνο οι προηγούμενοι ήταν με βιολί….

Τα τραγούδια που παίζω είναι παθητικά.

Αν έχει πάθει από τη ζωή συγκινείσαι…

Κι εμένα με έπαιρνε το παράπονο πολλές φορές και σε πανηγύρι!

-….Αν τους έλεγες στο Τορόντο θα παίξω ένα τραγούδι από το τόπο μου πιο θα έπαιζες;

- Θα ξεκινούσα με ένα μοιρολόγι, μετά θα έπαιζα το «εσείς πουλιά πετούμενα» και μετά ένα συγκαθιστό ας πούμε το «αηδόνι» ή το «λεβέντης είσαι μάτια μου»…και θα το γύρναγα γιατί με τα γυρίσματα τι βρίσκω κι εγώ, ακόμη κι όταν είμαι μόνος μου…

Νάμαστε καλά να πάμε και του χρόνου στα χωριά σας, εκεί πάνω…»

(Από μία συζήτηση με τον Ζ. Τσιοτίκα το 2003 στο σπίτι του).

 

Η παρουσία του Ζήση Τσιοτίκα αποτέλεσε τομή στην εξέλιξη της δημοτικής μουσικής στα Γρεβενά και οι μέθοδοι παιξίματος που χρησιμοποιούσε άλλαξαν ριζικά τον ήχο στις κομπανίες. Καθοριστικό ρόλο έπαιξε παράλληλα με τα παραπάνω η πολυετής του παρουσία και προσφορά η οποία καθιέρωσε νέα και υψηλής αισθητικής ποιοτικά ακούσματα. Το ασυναγώνιστο δίδυμο Ζήση Τσιοτίκα και Βαγγελάκου Κασιάρα ήταν ένα από τα ασύγκριτα καλύτερα που πέρασαν ποτέ από ολόκληρη την Πίνδο.

Ο Ζήσης Τσιοτίκας, υπήρξε πράγματι από τους βιρτουόζους του είδους, με φήμη πέραν της περιοχής των Γρεβενών στην Δυτικής Μακεδονία και στη Θεσσαλία. Με το συγκρότημά του έδωσε συναυλίες στην Ελλάδα και το εξωτερικό. Έδωσε ιδιαίτερο χρώμα στον ήχο του κλαρίνου μέσα στη δημοτική “μπάντα”, η οποία αρχικά δεν είχε κλαρίνο στη βασική της σύνθεση και το κύριο μουσικό όργανο ήταν το βιολί. Ο ήχος του κλαρίνου του Ζήση απάλυνε της “βαριές” νότες, που έχει στα ηπειρώτικα ακούσματα, γινόμενος πιο μελωδικός.

Στη συζήτηση που είχαμε στο σπίτι του την Άνοιξη του 2003, τόνιζε ιδιαίτερα τη σημασία της διάδοσης της δημοτικής μουσικής (της βέβαια μιλούσε με μεγαλύτερο πάθος για το κλαρίνο) και προέτρεπε όλους της παλιούς να πλησιάσουν την νεολαία για να ασχοληθούν με τα όργανα της παραδοσιακής μουσικής. Το έκανε μάλιστα πράξη όταν για ένα διάστημα υπήρξε δάσκαλος μουσικής με 102 μαθητές σε αντίστοιχο τμήμα που λειτουργούσε στο Δημοτικό Ωδείο Γρεβενών.

 

Ένα μικρό αφιέρωμα στη μεγάλη οικογένεια των μουσικών ΤΣΙΟΤΙΚΑΙΩΝ.

Η ιστορία των Τσιοτικαίων αρχίζει περί το 1880 όταν ο Ευάγγελος Χασιώτης, μουσικός, φεύγει για την Αμερική παίρνοντας μαζί του και την μία του κόρη. Η άλλη του κόρη Παρασκευή Χασιώτη μένει στην Ελλάδα γιατί ήταν ανήλικη και δεν μπορούσε να ταξιδέψει. Λίγα χρόνια μετά η Παρασκευή παντρεύεται τον Λάμπρο Τσιοτίκα και αποκτούν πέντε παιδιά. Τον Ζήση, την Χρύσανθη, την Αντιγόνη, την Αναστασία και τον Φίλιππα Τσιοτίκα. Σε ηλικία περίπου 60 χρονών ο παππούς πλέον Ευάγγελος Χασιώτης επιστρέφει από την Αμερική και βάζει στα μουσικά πράγματα τον εγγονό του ο οποίος δεν είχε καμία σχέση με την μουσική μέχρι εκείνη τη στιγμή. Στα 13 του χρόνια ο Ζήσης Τσιοτίκας άρχισε να ασχολείται με τη μουσική. Ήταν αυτοδίδακτος και έπαιζε κλαρίνο. Ήταν το κύριο επάγγελμα του μέχρι και την ημέρα που απεβίωσε τον Μάιο του 2006. Μέσω του Ζήση Τσιοτίκα μπήκε στη μουσική και ο αδελφός του Φίλιππας που στην αρχή ξεκίνησε με ακορντεόν και μετέπειτα έγινε τραγουδιστής. Ο Ζήσης Τσιοτίκας μεταλαμπάδεψε την αγάπη για τη μουσική στο γιό του Λάμπρο που παίζει κλαρίνο και εκείνος με τη σειρά του στα παιδιά του Ζήση και Θωμά.

(Ο Ζ. Τσιοτίκας παίζει κλαρίνο με τον Τέλη Αντωνίου στο βιολί, την 7 Ιουνίου 2003, στο Σπήλαιο σε ειδική γιορτή που διοργανώθηκε για τον Θ. Ζιάκα & την επέτειο της Επανάστασης του 1854 ).

Μία άλλη οικογένεια Τσιοτίκα ήρθε στα Γρεβενά από το χωριό Αμυγδαλιές. Πρωτεργάτης της ήταν ο Αθανάσιος Τσιοτίκας (1910-1982) (φωτ. δίπλα) ο οποίος ήταν ιδιοκτήτης μεγάλου κεραμοποιείου στην έξοδο της πόλης των Γρεβενών προς Κρανιά (θέση Μάνα). Παντρεύτηκε με την Γεωργία Μπαγανά που ήταν επίσης από μουσική οικογένεια. Ο Θανάσης αποτέλεσε βασικό μέλος σε μεγάλα δημοτικά συγκροτήματα των Γρεβενών παίζοντας κυρίως με τον Βαγγελάκο Κασιάρα.

Ο γιός του Κώστας Τσιοτίκας (1949-2009) (κλαρίνο) μέσα από αυτή τη συνεργασία γνώρισε και παντρεύτηκε την κόρη του Βαγγέλη, Βούλα. Απο το 1971 άρχισε και αυτός να παίζει στο ίδιο συγκρότημα.

Ο Κώστας, μας διηγούνταν το 2007 ότι όλες τις επισκέψεις σε χωριά τις έκαναν πηγαίνοντας με τα πόδια, ενώ οι απολαβές τους ήταν σχετικά πενιχρές. Το σύνολο των αποδοχών τους απο γλέντια και πανηγύρια ήταν περίπου 100 δραχμές το μήνα όταν ένα τσουβάλι αλεύρι κόστιζε περίπου 12 δραχμές.

Τα τελευταία έξι (6) χρόνια, πριν πεθάνει, εργάστηκε σαν δάσκαλος στο Δημοτικό Ωδείο Γρεβενών μαθαίνοντας, σε 50 περίπου παιδιά, μουσική.

( Ο Κ. Τσιοτίκας σε ένα γλέντι στο Ηχοδρόμιο το 2003 – Το συγκρότημα του Βαγ. Κασιάρα με τον Φίλιππο Τσιοτίκα στο τραγούδι και στο ακορντεόν).

  

( Ο Λάμπρος Τσιοτίκας γιός του Ζήση συνεχίζει τώρα την οικογενειακή παράδοση – Μέρος μόνο της δισκογραφικής δουλειάς του Ζ. Τσιοτίκα. Τα Γρεβενιώτικα (1^η φωτογ.- με το λάθος στο εξώφυλλο του δίσκου) είναι του 1978, στους υπόλοιπους δίσκους, κάτω, τραγουδούν ο αδελφός του Φίλιππος και ο Χρ. Ντάγκαλας).

(Λ. Τσιοτίκας – Αθ. Κ Τσιοτίκας & Ελλη Κοσμά σε γάμο στα Γρεβενά).

 

Περισσότερα στο http://grebena.blogspot.com/