Έχουν διατηρήσει πτυχές της ελληνικής γλώσσας και του ελληνικού πολιτισμού που έχουν επιβιώσει εδώ και αιώνες
Μάλιστα, πρόσφατα και η Ελληνίδα πρόεδρος Κατερίνα Σακελλαροπούλου επισκέφθηκε την περιοχή, όπου έτυχε θερμής
υποδοχής από τον τοπικό πληθυσμό.Η ελληνική διασπορά στη νότια Ιταλία
Οι ελληνικές διασπορές, λοιπόν, υπήρξαν μια σταθερά στην ελληνική ιστορία. Από την αρχαιότητα μέχρι τις πιο σύγχρονες εποχές, οι Έλληνες έχουν εγκαταλείψει την πατρίδα τους για έναν μακρύ κατάλογο λόγων.
Λόγω της εγγύτητας και των γεωγραφικών και πολιτικών δεσμών, η Ιταλία έχει φιλοξενήσει πολλές κοινότητες της διασποράς. Οι ελληνικές κοινότητες του Σαλέντο και της Καλαβρίας στη νότια Ιταλία είναι, ωστόσο, ριζικά διαφορετικές. Οι Έλληνες εγκαταστάθηκαν στη νότια Ιταλία κατά την αρχαιότητα και οι κοινότητές τους παρέμειναν ανέπαφες και πιστές στον Βυζαντινό αυτοκράτορα έως ότου οι Άραβες εκδίωξαν την αυτοκρατορική κυριαρχία από τη Σικελία και οι Νορμανδοί από τη νότια Ιταλία.
Ο τελευταίος θύλακας, το Μπάρι, έπεσε στους Νορμανδούς το 1071, και με εξαίρεση μια σύντομη κατοχή της Ανκόνα εκατό χρόνια αργότερα, η βυζαντινή κυριαρχία δεν επέστρεψε ποτέ και η νότια Ιταλία έγινε, σύμφωνα με το greekreporter.com, κάτι σαν μια «χαμένη πατρίδα». Αλλά όχι μια διασπορά.
Ο Alexander Billinis αφηγείται ότι πριν από είκοσι δύο σχεδόν χρόνια, τον Αύγουστο του 2000, έφτασε στη Νάπολη, την αρχαία ελληνική πόλη της Νεάπολης (Νέα Πόλη), απευθείας από το Σικάγο όπου ζούσε και εργαζόταν τότε. Είχε μόλις κλείσει τα τριάντα και ήταν ακόμη ανύπαντρος, ενώ είχε πάθει εμμονή με τα βυζαντινά απομεινάρια στη νότια Ιταλία.
Ο τελικός προορισμός του, λοιπόν, ήταν η «φτέρνα» της «μπότας» Ιταλίας, η χερσόνησος της Σαλαντίνας, όπου εννέα χωριά είναι συλλογικά γνωστά ως La Grecia Salentina (Σαλαντινή Ελλάδα). Το μέρος στην Ιταλία όπου πτυχές της ελληνικής γλώσσας και του ελληνικού πολιτισμού έχουν επιβιώσει στο πέρασμα των αιώνων.
Η άλλη ελληνόφωνη περιοχή της Ιταλίας, η La Grecia Bovesia, με επίκεντρο την πόλη Bova της Καλαβρίας, μιλά, επίσης, μια εκδοχή του Griko.
Πού βρίσκεται η Grecia Salentina
Η Grecia Salentina μεταφράζεται κυριολεκτικά σε Ελλάδα του Σαλέντο. Το νότιο άκρο της περιοχής της Απουλίας, η πραγματική «φτέρνα» της ιταλικής μπότας, είναι η περιοχή που είναι γνωστή ως Σαλέντο. Μια γη που κοσμείται από τη λάμψη του μεσογειακού ήλιου και είναι γνωστή για την προσφορά γνήσιας φιλοξενίας, το Σαλέντο είναι ένα από τα τελευταία προπύργια της Ιταλίας εκτός πεπατημένης.
Η Grecia Salentina, λοιπόν, περιλαμβάνει έντεκα ελληνικές πόλεις: Sternatia, Melpignano, Martignano, Calimera, Carpignano Salentino, Corigliano d’Otranto, Castrignano dei Greci, Martano, Soleto, Zollino και Cutrofiano.
Ο λαός Griko και η διάλεκτός του
Ο λαός των Griko πιστεύεται ότι είναι απόγονοι ελληνικών κοινοτήτων που κάποτε ευημερούσαν στη Νότια Ιταλία. Μαζί τους έχει επιβιώσει μια μοναδική διάλεκτος που συνδυάζει γλωσσικά στοιχεία τόσο από την ιταλική όσο και από την ελληνική γλώσσα. Η διάλεκτος Griko, η οποία εξακολουθεί να ομιλείται στην Grecia Salentina, μοιάζει περισσότερο με τη νεοελληνική παρά με την ιταλική.
Το 1999, μάλιστα, το ιταλικό κράτος αναγνώρισε τις κοινότητες Griko ως ελληνική εθνική και γλωσσική μειονότητα. Ως εκ τούτου, η διάλεκτος και ο πολιτισμός Griko προστατεύονται από το νόμο. Αξίζει να αναφερθεί πάντως ότι τα Griko κατατάσσoνται ως γλώσσα που απειλείται σοβαρά με εξαφάνιση, καθώς ομιλείται μόνο από τις μεγαλύτερες γενιές.
Φαίνεται ότι σε κάποιο σημείο της ιστορίας τους, οι άνθρωποι του λαού Griko θεωρούσαν τη διάλεκτό τους ως δεσμό με ένα παρελθόν φτώχειας και ντροπής που ήθελαν να ξεχάσουν εντελώς. Γι’ αυτό σταμάτησαν να διδάσκουν στα παιδιά τους πώς να μιλούν τη διάλεκτο και τα παρότρυναν να μάθουν αντί γι’ αυτό την επίσημη ιταλική γλώσσα. Ωστόσο, η γλώσσα Griko κατάφερε με κάποιο τρόπο να επιβιώσει χάρη στην πλούσια προφορική παράδοση που συνδέεται με αυτήν. Σήμερα, σύλλογοι αλλά και μεμονωμένα άτομα καταβάλλουν τεράστιες προσπάθειες για την αναβίωση και τη διατήρηση της διαλέκτου Griko μέσω της παραδοσιακής μουσικής και των τραγουδιών.
Grecia Salentina, μια μικρή όαση ελληνικής γλώσσας και πολιτισμού
Ο αυτοκινητόδρομος διασχίζει τη μέση της ιταλικής «φτέρνας», και μόνο λίγες πινακίδες προειδοποιούν τον οδηγό ότι περνάει από την Grecia Salentina, μια μικρή όαση ελληνικής γλώσσας και πολιτισμού στη μέση της χερσονήσου της Σαλαντίνας. Στρίβοντας σε μία από αυτές, στο χωριό Calimera, συναντά κανείς το όνομα της πόλης και το «Kalos Irtet», το τοπικό καλωσόρισμα στην griko διάλεκτο.
Τα εννέα χωριά της Grecia Salentina, αποτελούσαν μέρος μιας ευρύτερης ελληνόφωνης περιοχής που υποχώρησε με τον καιρό, και ως επί το πλείστον, τα χωριά, υπέροχα, ασβεστωμένα μέσα σε ελαιώνες, συγκεντρωμένα γύρω από ένα μπαρόκ καμπαναριό εκκλησίας, μοιάζουν όλα σχεδόν ίδια. Τα χρώματα ήταν τα ίδια με αυτά των ελληνικών νησιών, ενώ ακόμη και οι πύργοι των εκκλησιών θυμίζουν μέρη στην Ελλάδα που είχαν γνωρίσει τη βενετική κυριαρχία, όπως η Νάξος ή η Κέρκυρα.
Αν και υπάρχουν μερικά προσεκτικά διατηρημένα ορθόδοξα παρεκκλήσια διάσπαρτα στην ύπαιθρο, οι εκκλησίες που λειτουργούσαν ήταν όλες καθολικές, σε ένα απολαυστικό μπαρόκ στυλ που είναι κοινό στην Ιταλία, την Ισπανία, την Κροατία και σε μερικά μέρη της Ελλάδας. Η Ορθοδοξία ξεθώριασε, αναγκαστικά, στο Ουνιτικό Δόγμα ή Rito Greco, όπως είναι γνωστό τοπικά. Το τελετουργικό αυτό χρησιμοποιούσε την ελληνική γλώσσα στη λειτουργία, ενώ στοιχεία της ορθόδοξης λειτουργίας έληξαν μέχρι το 1600 -αντικαταστάθηκε από την τυπική ρωμαιοκαθολική λειτουργία και το δόγμα.
Ορισμένοι άνθρωποι έχουν μεταστραφεί στην Ορθοδοξία από αίσθημα πολιτιστικής πίστης, και στην Grecia Bovesia, ένα μικρό ποσοστό ελληνόφωνων παραμένουν Ουνίτες. Η Νότια Ιταλία έχει, επίσης, έναν μεγάλο αλβανόφωνο πληθυσμό, οι κάτοικοι του οποίου συχνά παραμένουν σταθερά Ουνίτες ή Ορθόδοξοι και πολιτισμικά βυζαντινοί –μοιάζουν με τους Αρβανίτες της Ελλάδας στην κουλτούρα, σημειώνει ο Billinis. Πολλοί, μάλιστα, ήρθαν στην Ιταλία κατά την οθωμανική εποχή από μέρη της Ελλάδας και η φουστανέλα φοριέται συχνά στις γιορτές τους.
Στην πόλη Corigliano d’Otranto, ο Billinis γνώρισε τα μέλη του τοπικού πολιτιστικού συλλόγου Argalio (από την ελληνική λέξη αργαλειός), από τους οποίους άκουσε ενδιαφέρουσες ιστορίες, πάνω από φανταστικά παραθαλάσσια γεύματα και μεταμεσονύχτια μουσική, όπου όλες οι φωνές ένωναν τα τραγούδια της αγάπης και του σπαραγμού σε μια διάλεκτο εύκολα κατανοητή σε έναν σύγχρονο Έλληνα.
Τον μύησαν, επίσης, στο χορό τους, τον Pizzicata, έναν περιστρεφόμενο χορό όπου ο άνδρας κάνει κύκλο τη γυναίκα γύρω του, και γέλασαν με το πώς τον χόρευε «σαν Βαλκάνιος». «Από τη μουσική τους έλειπε το μπαχαρικό της Ανατολής, της Τουρκίας, που τόσο πολύ νοστιμίζει τη μουσική από τα σλοβενικά σύνορα μέχρι τη Συρία. Τους έλειπε, επίσης, αυτή η πικρή γεύση, αυτός ο πιπεράτος θυμός, που φαίνεται να έχουν οι άνθρωποι στην ανατολική πλευρά της Αδριατικής. Το βαρύ βάρος της τουρκικής παρουσίας ήταν αισθητά απών, κάτι που είναι πολύ εμφανώς παρών στην Ελλάδα, τη Σερβία ή τη Βουλγαρία», τονίζει ο Billinis.
«Ο τόπος με γοήτευσε πάρα πολύν -ήταν σαν την Ελλάδα με όλες τις απολαύσεις, αλλά χωρίς το βάρος. Διαισθανόμουν ότι αν δεν έφευγα, μπορεί και να έμενα».
Οι Σαλαντινοί «Έλληνες» είναι μια ζωηρή παρέα με όρεξη για ζωή. Είναι καθολικοί Ιταλοί που μοιράζονται αίμα με Έλληνες και πτυχές του πολιτισμού και της γλώσσας τους, αλλά όχι τη θρησκεία ή την ταυτότητά τους.
Είναι μια «χαμένη» ελληνική πατρίδα, αλλά δεν αισθάνονται χαμένοι. Αντιθέτως, νιώθουν, και βρίσκονται, στο σπίτι τους.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου